اوتیسم یک وضعیت مربوط به رشد مغز است که بر نحوه درک و معاشرت فرد با دیگران تأثیر می گذارد و باعث ایجاد مشکلاتی در تعامل اجتماعی و ارتباطات می شود. این اختلال همچنین شامل الگوهای رفتاری محدود و تکراری است. اختلال طیف اوتیسم از اوایل کودکی شروع می شود و در نهایت باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد جامعه می شود – برای مثال از نظر اجتماعی، مدرسه و محل کار. اغلب کودکان در سال اول علائم اوتیسم را نشان می دهند. به نظر می‌رسد تعداد کمی از کودکان در سال اول به طور طبیعی رشد می‌کنند و پس از آن بین 18 تا 24 ماهگی زمانی که علائم اوتیسم در آنها ایجاد می‌شود، دوره پسرفت را پشت سر می‌گذارند.
در حالی که هیچ درمانی برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد، درمان فشرده و زودهنگام می تواند تفاوت بزرگی در زندگی بسیاری از کودکان ایجاد کند. به مناسبت فرارسیدن روز جهانی اوتیسم یعنی دوم آوریل در این مطلب از سایت بیمارستان تهران به بررسی جنبه های مختلف این بیماری می‌پردازیم.
علائم اوتیسم چیست؟
برخی از کودکان در اوایل دوران نوزادی نشانه هایی از اختلال طیف اوتیسم مانند کاهش تماس چشمی، عدم پاسخگویی به نام خود یا بی تفاوتی به مراقبان را نشان می دهند. سایر کودکان ممکن است در چند ماه یا چند سال اول زندگی به طور طبیعی رشد کنند، اما ناگهان گوشه‌گیر یا پرخاشگر شوند یا مهارت‌های زبانی خود را از دست بدهند. علائم معمولا در سن 2 سالگی دیده می شود.
هر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم احتمالاً دارای یک الگوی رفتاری منحصر به فرد و سطح شدت است. برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در یادگیری مشکل دارند و برخی نشانه‌هایی از هوش کمتر از حد معمول دارند. سایر کودکان مبتلا به این اختلال هوش طبیعی بالایی دارند. آنها به سرعت یاد می گیرند، اما در برقراری ارتباط و به کار بردن آنچه می دانند در زندگی روزمره و سازگاری با موقعیت های اجتماعی مشکل دارند.
به دلیل ترکیب منحصر به فرد علائم در هر کودک، گاهی اوقات تشخیص شدت ممکن است دشوار باشد. به طور کلی بر اساس سطح اختلالات و نحوه تأثیر آنها بر توانایی عملکرد است. در زیر برخی از مهم‌ترین علائم اوتیسم معرفی شده است.
ارتباطات و تعامل اجتماعی در اختلال طیف اوتیسم
یک کودک یا بزرگسال مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است مشکلاتی در تعامل اجتماعی و مهارت های ارتباطی داشته باشد، از جمله:
- به نام خود پاسخ نمی دهد یا به نظر می رسد گاهی اوقات صدای شما را نمی شنود.
- در مقابل در آغوش گرفتن مقاومت می‌کند و به نظر می رسد که ترجیح می دهد به تنهایی بازی کند و به دنیای خودش عقب نشینی کند.
- تماس چشمی ضعیفی دارد و حالت چهره ندارد.
- صحبت نمی کند یا با تاخیر صحبت می کند، و یا توانایی قبلی در بیان کلمات یا جملات را از دست می دهد.
- نمی‌تواند مکالمه‌ای را شروع یا ادامه دهد، یا فقط یک مکالمه را برای درخواست شروع می‌کند.
- با لحن یا ریتم غیرعادی صحبت می کند و گاهی مثل ربات صحبت می‌کند.
- عبارات را کلمه به کلمه تکرار می کند، اما نحوه استفاده از آنها را نمی داند.
- به نظر نمی رسد سوالات یا دستورالعمل های ساده را درک کند.
- عواطف یا احساسات را بیان نمی کند و از احساسات دیگران بی خبر به نظر می رسد.
- به طور نامناسبی منفعل، پرخاشگر یا مخل به تعامل اجتماعی به نظر می‌رسد.
- در تشخیص نشانه های غیرکلامی مانند تفسیر حالات چهره، وضعیت بدن یا لحن صدای دیگران مشکل دارد.
الگوهای رفتاری مبتلایان به اوتیسم
یک کودک یا بزرگسال مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است الگوهای رفتاری، علایق یا فعالیت های محدود و تکراری داشته باشد، از جمله:
- حرکات تکراری مانند تکان دادن، چرخیدن یا تکان دادن دست را انجام می دهد.
- فعالیت‌هایی را انجام می دهد که می تواند به خود آسیب برساند، مانند گاز گرفتن یا ضربه زدن به سر.
- با کوچکترین تغییر دچار اختلال می شود.
- الگوهای حرکتی عجیبی دارد، مانند راه رفتن روی انگشتان پا و یا زبان بدن عجیب.
- مجذوب جزئیات یک شی، مانند چرخ‌های چرخان یک ماشین اسباب‌بازی است، اما هدف یا عملکرد کلی شی را درک نمی‌کند.
- به طور غیرعادی به نور، صدا یا لمس حساس است، اما ممکن است نسبت به درد یا دما بی تفاوت باشد.
- درگیر بازی های تقلیدی یا ساختگی نمی شود.
- بر روی یک شی یا فعالیت با شدت یا تمرکز غیرطبیعی ثابت می شود.
- ترجیحات غذایی خاصی دارد، مانند خوردن تنها چند غذا، یا امتناع از غذاهای با بافت خاص.
با بالغ شدن، برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بیشتر با دیگران درگیر می شوند و اختلالات کمتری در رفتار نشان می دهند. برخی، معمولاً آنهایی که کمترین مشکلات را دارند، در نهایت ممکن است زندگی عادی یا تقریباً عادی داشته باشند. با این حال، برخی دیگر همچنان با مهارت های زبانی یا اجتماعی مشکل دارند و سال های نوجوانی می تواند مشکلات رفتاری و عاطفی بدتری را به همراه داشته باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
نوزادان با سرعت خود رشد می کنند و رشد بسیاری از آنان از نمودار رشد پیروی نمی کنند. اما کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولاً برخی از علائم تاخیر در رشد را قبل از 2 سالگی نشان می دهند.
اگر نگران رشد فرزندتان هستید یا مشکوک هستید که فرزندتان ممکن است به اختلال طیف اوتیسم مبتلا باشد، نگرانی های خود را با پزشک خود در میان بگذارید. علائم مرتبط با این اختلال همچنین می تواند با سایر اختلالات رشدی مرتبط باشد.
علائم اوتیسم اغلب در اوایل رشد و زمانی که تاخیر آشکاری در مهارت های زبانی و تعاملات اجتماعی وجود دارد، ظاهر می‌شود. پزشک شما ممکن است آزمایش‌های رشدی را برای تشخیص تاخیر در مهارت‌های شناختی، زبانی و اجتماعی توصیه کند، اگر کودک شما:
- تا 6 ماهگی با لبخند یا ابراز خوشحالی پاسخ نمی دهد.
- تا 9 ماهگی صداها یا حالات چهره را تقلید نمی کند.
- تا 12 ماهگی غرغر نمی‌کند.
- تا 14 ماهگی ژست نمی‌گیرد.
- تا 16 ماهگی تک کلمه نمی گوید.
- تا 18 ماهگی “ساختگی” بازی نمی کند یا وانمود نمی کند.
- تا 24 ماهگی عبارات دو کلمه ای را نمی گوید.
- مهارت های زبانی یا مهارت های اجتماعی را در هر سنی از دست می دهد.
در صورتی‌که نگران ابتلای فرزندتان به این بیماری هستید می‌توانید به متخصص داخلی مغز و اعصاب مراجعه نمایید. شما به راحتی می‌توانید از سیستم نوبت دهی آنلاین بیمارستان تهران استفاده به در زمان مقرر به کلینیک بیمارستان مراجعه نمایید.
علت ابتلا به اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم هیچ علت شناخته شده ای ندارد. با توجه به پیچیدگی این اختلال و این واقعیت که علائم و شدت آن متفاوت است، احتمالاً دلایل زیادی وجود دارد. ممکن است هم ژنتیک و هم محیط نقش داشته باشند.
نقش ژنتیک در ابتلا به اوتیسم
به نظر می رسد چندین ژن مختلف در اختلال طیف اوتیسم نقش دارند. برای برخی از کودکان، اختلال طیف اوتیسم می تواند با یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم رت یا سندرم X شکننده مرتبط باشد. برای سایر کودکان، تغییرات ژنتیکی (جهش) ممکن است خطر اختلال طیف اوتیسم را افزایش دهد. هنوز ژن‌های دیگر ممکن است بر رشد مغز یا نحوه ارتباط سلول‌های مغزی تأثیر بگذارند، یا ممکن است شدت علائم را تعیین کنند. برخی از جهش های ژنتیکی به نظر می رسد ارثی هستند، در حالی که برخی دیگر خود به خود رخ می دهند.
فاکتورهای محیطی
محققان در حال حاضر در حال بررسی این موضوع هستند که آیا عواملی مانند عفونت های ویروسی، داروها یا عوارض دوران بارداری، یا آلاینده های هوا در ایجاد اختلال طیف اوتیسم نقش دارند یا خیر.
هیچ ارتباطی بین واکسن و اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد
یکی از بزرگ‌ترین بحث‌ها در اختلال طیف اوتیسم این است که آیا ارتباطی بین این اختلال و واکسن‌های دوران کودکی وجود دارد یا خیر. با وجود تحقیقات گسترده، هیچ مطالعه قابل اعتمادی ارتباط بین اختلال طیف اوتیسم و هر واکسنی را نشان نداده است. در واقع، مطالعه اصلی که سال ها پیش بحث را برانگیخت، به دلیل طراحی ضعیف و روش های تحقیق مشکوک پس گرفته شده است.
اجتناب از واکسیناسیون دوران کودکی می تواند کودک شما و دیگران را در خطر ابتلا و گسترش بیماری های جدی از جمله سیاه سرفه (سیاه سرفه)، سرخک یا اوریون قرار دهد.
عوامل خطر ابتلا به اوتیسم چیست؟
تعداد کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در حال افزایش است. مشخص نیست که آیا این مسئله به دلیل تشخیص و گزارش بهتر است یا افزایش واقعی تعداد موارد یا هر دو. اختلال طیف اوتیسم بر کودکان از هر نژاد و ملیت تأثیر می گذارد، اما برخی عوامل خطر ابتلا به کودک را افزایش می دهد. این عوامل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- جنسیت فرزند شما: پسران حدود چهار برابر بیشتر از دختران در معرض ابتلا به اختلال طیف اوتیسم هستند.
- سابقه خانوادگی: خانواده هایی که یک فرزند مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دارند، در معرض خطر بیشتری برای داشتن فرزند دیگری با این اختلال هستند. همچنین غیرمعمول نیست که والدین یا بستگان کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مشکلات جزئی در مهارت‌های اجتماعی یا ارتباطی خود داشته باشند یا رفتارهای خاصی از این اختلال را انجام دهند.
- سایر اختلالات: خطر ابتلا به اختلال طیف اوتیسم یا علائم مشابه اوتیسم در کودکانی که شرایط پزشکی خاصی دارند، بالاتر از حد طبیعی است. به عنوان مثال می توان به سندرم X شکننده، یک اختلال ارثی که باعث مشکلات فکری می شود، اشاره کرد. توبروس اسکلروزیس، وضعیتی که در آن تومورهای خوش خیم در مغز ایجاد می شوند. و سندرم رت، یک بیماری ژنتیکی که تقریباً به طور انحصاری در دختران رخ می دهد، که باعث کند شدن رشد سر، ناتوانی ذهنی و از دست دادن استفاده هدفمند از دست می شود.
- نوزادان بسیار نارس: نوزادانی که قبل از هفته 26 بارداری به دنیا می آیند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای اختلال طیف اوتیسم باشند.
- سن والدین: ممکن است بین فرزندان متولد شده از والدین بزرگتر و اختلال طیف اوتیسم ارتباطی وجود داشته باشد، اما تحقیقات بیشتری برای ایجاد این ارتباط ضروری است.
عوارض بیماری چیست؟
مشکلات در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و رفتار می تواند منجر به موارد زیر شود:
- مشکلات در مدرسه و یادگیری موفق
- مشکلات اشتغال
- ناتوانی در زندگی مستقل
- ایزوله سازی اجتماعی
- استرس درون خانواده
- قربانی شدن و مورد آزار و اذیت قرار گرفتن
آیا بیماری قابل پیشگیری است؟
هیچ راهی برای پیشگیری از اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد، اما گزینه های درمانی وجود دارد. تشخیص زودهنگام و مداخله بسیار مفید است و می تواند رفتار، مهارت ها و رشد زبان را بهبود بخشد.
درمان اوتیسم چیست؟
هیچ درمانی برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد و البته هیچ درمان یکسانی برای همه وجود ندارد. هدف از درمان، به حداکثر رساندن توانایی فرزند شما برای عملکرد با کاهش علائم اختلال طیف اوتیسم و حمایت از رشد و یادگیری است. مداخله زودهنگام در طول سال های پیش دبستانی می تواند به کودک شما کمک کند تا مهارت های اجتماعی، ارتباطی، عملکردی و رفتاری را بیاموزد.
طیف وسیعی از درمان ها و مداخلات مبتنی بر خانه و مدرسه برای اختلال طیف اوتیسم می تواند بسیار زیاد باشد و نیازهای فرزند شما ممکن است در طول زمان تغییر کند. پزشک بهترین راهنمای شماست. اگر کودک شما مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تشخیص داده شد، در مورد ایجاد یک استراتژی درمانی با متخصصان صحبت کنید. در مواردی لازم است از تیمی از متخصصان را برای رفع نیازهای فرزندتان کمک بگیرید. اما گزینه های درمانی چیست؟
درمان های رفتاری و ارتباطی
بسیاری از برنامه ها به طیف وسیعی از مشکلات اجتماعی، زبانی و رفتاری مرتبط با اختلال طیف اوتیسم می پردازند. برخی از برنامه ها بر کاهش رفتارهای مشکل ساز و آموزش مهارت های جدید تمرکز دارند. برنامه های دیگر بر آموزش کودکان برای نحوه رفتار در موقعیت های اجتماعی یا برقراری ارتباط بهتر با دیگران متمرکز است. تحلیل رفتار کاربردی (ABA) می‌تواند به کودکان کمک کند مهارت‌های جدیدی را بیاموزند و این مهارت‌ها را به موقعیت‌های مختلف از طریق یک سیستم انگیزشی مبتنی بر پاداش تعمیم دهند.
درمان های آموزشی
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم اغلب به برنامه های آموزشی بسیار ساختارمند پاسخ می دهند. برنامه های موفق معمولاً شامل تیمی از متخصصان و انواع فعالیت ها برای بهبود مهارت های اجتماعی، ارتباطات و رفتار است. کودکان پیش دبستانی که مداخلات رفتاری فشرده و فردی دریافت می کنند، اغلب پیشرفت خوبی از خود نشان می دهند.
خانواده درمانی
والدین و سایر اعضای خانواده می توانند یاد بگیرند که چگونه با فرزندان خود بازی کنند و با آنها تعامل برقرار کنند، به گونه ای که مهارت های تعامل اجتماعی را ارتقاء دهد، رفتارهای مشکل ساز را مدیریت کند، و مهارت های زندگی روزمره و ارتباط را آموزش دهد.
سایر روش های درمانی
بسته به نیاز فرزندتان، گفتار درمانی برای بهبود مهارت های ارتباطی، کاردرمانی برای آموزش فعالیت های روزمره زندگی و فیزیوتراپی برای بهبود حرکت و تعادل ممکن است مفید باشد. یک روانشناس می تواند راه هایی را برای رسیدگی به رفتار مشکل دار توصیه کند.
داروها
هیچ دارویی نمی تواند علائم اصلی اختلال طیف اوتیسم را بهبود بخشد، اما داروهای خاص می توانند به کنترل علائم کمک کنند. برای مثال، اگر کودک شما بیش فعال باشد، ممکن است داروهای خاصی تجویز شود. گاهی اوقات از داروهای ضد روان پریشی برای درمان مشکلات رفتاری شدید استفاده می شود. و داروهای ضد افسردگی ممکن است برای اضطراب تجویز شوند. همه ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی را در مورد هر دارو یا مکملی که فرزندتان مصرف می‌کند به روز نگه دارید. برخی از داروها و مکمل ها می توانند با هم تداخل داشته باشند و عوارض جانبی خطرناکی ایجاد کنند.
